مهشید ندیری: جبهه ملی ایران در خارج از کشور و شاخه اروپا که شما عضو آن هستید چه ارتباطی با جبهه ملی ایران در داخل کشور دارد؟
حمید صدر: کسانی که مدت طولانی در جبهه ملی فعالیت داشته‌اند آشنایی و اعتماد متقابل دارند؛ اما از نظر تشکیلاتی و سیاسی٬ مقرر شده‌است که تشکیلات سیاسی ایران و خارج به صورت مجزا عمل کنند. و هر گروه تنها مسئولیت اقدامات خود را بپذیرد. زیرا از نظر امنیتی چون ما در کشورهای دموکراتیک زندگی می‌کنیم می‌توانیم جلسه و کنگره برگزار کنیم؛
هیئت اجرایی تعیین کنیم و مصوبه بگذرانیم. اما جبهه ملی داخل کشورهمینطور که اخیراً هم دیدم امکان برگزاری کنگره و جلسات مختلف را ندارند. اما اهداف ما و راه ما راه مصدق و استقرار حاکمیت ملی و حکومت قانون در ایران است و با جبهه ملی داخل ایران همسو هستیم و در بسیاری از موارد ذهنی و فرهنگی در یک بستر قرار داریم و جبهه ملی داخل را سازمان مادر خطاب می کنیم و برای ما بسیار مهم است که هنوز صدای جبهه ملی ایران در داخل کشور شنیده می‌شود.
ندیری: پس شما هیچ ارتباط سازمانی و تشکیلاتی با جبهه ملی در داخل ایران ندارید؟
صدر:خیر در حال حاضر ارتباط تشکیلاتی وجود ندارد اما اگر شرایط ایران تغییر کند و فضای سیاسی آماده شود اعضا سازمان در آمریکا و اروپا و داخل کشور جلسه مشترکی خواهند گذاشت و از وضعیت کنونی بیرون خواهیم آمد.
مجری: آخرین کنگره جبهه ملی ایران در خارج از کشور کی برگذار شد و روند برگزاری آن چه بود؟
آریا خسروی: جبهه ملی خارج از کشور به مسائل تشکیلاتی به شدت اهمیت می‌دهد. زیرا جامعه ما به دلایل مختلف با استبداد روبرو بوده‌است و در ۱۰۰ سال اخیر از شکل‌گیری و فعالیت تشکلهای سیاسی مختلف جلوگیری شده‌است؛ اما در خارج از کشور امکان فعالیت تشکیلاتی وجود دارد و ما می‌توانیم در این زمینه تمرین کنیم. من دقیقاً زمان برگزاری کنگره را به خاطر ندارم زیرا جلسات مختلفی داریم و تاریخ دقیق آنها را فراموش کرده‌ام اما ما هر سال دو جلسه رسمی حضوری داریم که یکی از آنها در سالروز تولد دکتر مصدق برگزار می‌شود. اگر اشتباه نکنم آخرین کنگره جبهه ملی در شهر کارسوحه کشور آلمان برگزار شد.
مجری: چرا شما به عنوان یک جوان علیرغم محدودیتهای مختلفی که این حزب با آن روبرو بود جبهه ملی را برای فعالیت انتخاب کردید؟
خسروی: من مسئولیتی را بر دوش خود احساس می‌کردم و با توجه به پیشینه جبهه ملی ایران و تعادل این سازمان که در عملکرد و بیانیه های ۵۰ یا ۶۰ سال اخیر آن منعکس است؛ این حزب را برای فعالیت انتخاب کردم و باعث افتخار من بود که وارد این سازمان بشوم و دوستان عزیز نیز تمایل داشتند که من در این سازمان عضو شوم.
مجری: آقای صدر آخرین کنگره جبهه ملی چه زمانی برگزار شد و چه تصمیماتی گرفته شد و کنگره بعدی کی برگزار خواهد شد؟
صدر: کنگره قبلی در ماه نوامبر در شهرکلن برگزار شد و مربوط به جبهه ملی اروپا بود. در مورد برگزاری کنگره بعدی هنوز تصمیم قاطعی گرفته نشده‌است اما احتمالاً در ماه آوریل یا می برگزار خواهد شد و در مورد مکان آن هم هنوز تصمیم گیری نشده است و ممکن است در اروپا یا آمریکا برگزارشود. در این کنگره‌ها نظرات اعضاء٬ هواداران و گروههای مختلف خارج از کشور را جمع آوری می کنیم و به صورت مکتوب توسط نمایندگان کنگره به کمیسیون قطعنامه‌ها ارائه می‌شود و پس از بحث و بررسی در کنگره به رأی گذاشته می‌شود و اگر تصویب شود به عنوان نظر جبهه ملی در موارد مختلف منتشر می‌شود. علاوه بر این٬ انتخاب مجدد اعضاء هیئت اجرایی و جلسه شورای عالی و اصلاح و به روز کردن اساسنامه و بررسی مسائل مالی و سایر مسائل روزمره دستور کارهای دیگر کنگره است.البته باید توجه داشت که در داخل و خارج از کشور هواداران جبهه ملی و دکتر مصدق بسیار بیشتر از اعضاء تشکیلاتی جبهه ملی است.
ندیری: چرا تعداد اعضاء تشکیلاتی جبهه ملی بویژه در خارج از کشور که نگرانی‌های امنیتی وجود ندارد بسیار کمتر از هواداران این گرایش است؟
صدر:همیشه همینطور بود. زمان شاه هم در کنگره‌ها ۳۰ تا ۳۵ نفر شرکت می‌کردند در حالیکه در کنفدراسیون در بدترین شرایط که دولت تهدید به قطع بورسیه ها و زندان می‌کرد؛ هواداران ما ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ نفر بودند. در ایران هم ما خیلی نگران بودیم که جبهه ملی جایگاه خود را از دست بدهد. اما علیرغم اینکه سه نفر از رهبران جبهه ملی به شاه نامه نوشتند و شاه تحت فشارهای اجتماعی ناچار شد حکومت را به اعضاء جبهه ملی پیشنهاد کند؛ بعد از انقلاب دیدیم که در مراسم بزرگداشت دکتر مصدق در احمد آباد ۱ تا ۱/۵ میلیون نفر شرکت کردند. جامعه ما یک حافظه تاریخی مثبت در مورد جبهه ملی و حرکت مصدقی دارد و این حرکت در جامعه طرفدار دارد البته ممکن است برخی هوادار جبهه ملی باشند و برخی تنها هوادار دکتر مصدق باشند و شاید با ما هم موافق نباشند.
ندیری: جبهه ملی ایران در اساسنامه و اصول هفتگانه خود سکولاریسم و جدایی دین از حکومت را پذیرفته اما در عین حال بر حفظ احترام “دین مبین اسلام” تأکید کرده‌است به چه دلیل این تأکید در اصول جبهه ملی آمده‌است؟
صدر: یکی از پایه‌های طرز فکر جبهه ملی احترام به عقاید دیگران است. جبهه ملی به عقاید همه مردم و دگر اندیشان احترام می‌گذارد. در مورد بخش سیاسی جدایی دین از حکومت نیز٬ پایه گذار این طرز فکر دکتر شاپور بختیار بود که با شدت و حدت آن را دنبال می‌کرد و بعدها عده دیگری نیز متوجه اهمیت این موضوع شدند. از سوی دیگر بسیاری از آخوندها این تفکر را و به وجود آورده بودند که نیروهای سکولار ضد مذهب هستند و این تاکید برای این است که نشان داده شود علاوه بر سایر عقاید٬ ما به دین اسلام نیز احترام میگذاریم.
ندیری: چرا در اصول هفتگانه تنها به دین اسلام اشاره شده‌است؛ درحالیکه ادیان دیگری هم در ایران وجود دارند و ممکن است برخی افراد به هیچ دینی معتقد نباشند؟
صدر: بله این انتقاد درستی است اما شرایطی که ما به عنوان جبهه ملی در خارج از کشورداریم؛ با شرایط دوستان داخل کشور قابل مقایسه نیست و طرح برخی مسائل ممکن است به دستگیری و فشارهای دیگر بر اعضاء جبهه ملی ایران در داخل کشور منجر شود.
خسروی: جبهه ملی سازمانی است که هیچ پسوند و پیشوند مذهبی یا غیر مذهبی و ایدئولوژیک ندارد. هرچند که بعضی از اعضاء جبهه ملی انسانهای بسیار مذهبی و متدینی هستند و باورهای مذهبی آنها برای همه ما بسیار قابل احترام است اما جبهه ملی با محوریت ایران دوستی تشکیل شده‌است و ادامه فعالیت می‌دهد.
ندیری: همانطور که اشاره کردید بزرگان جبهه ملی معمولاً شخصیتهای مذهبی بودند و در اجتماع به این عنوان شناخته می‌شدند اما فکر نمی‌کنید اکنون تاکید بر این موضوع در اصول هفت گانه جبهه ملی سبب می‌شود جوانها به این جبهه نپیوندند و جبهه ملی بخشی از نیروهای جوان را از دست بدهد؟
خسروی: اگر متدین بودن را ایراد بدانیم هر یک از ما جوانها هم ایراد داریم مهم است افراد متدین جبهه ملی به فردی که پایبندی مذهبی هم ندارد بی احترامی نمی کنند و خرده نمی گیرند. در جامعه ایران همه باید حتی با مخالفینشان برخورد نرم و منطقی داشته باشند.
ندیری: جبهه ملی به دنبال نظام پارلمانی است و گفته‌اید که خواهان دموکراسی پارلمانی و مجلسی قدرتمند هستید؛ لطفاً در این مورد بیشتر توضیح دهید ؟
صدر: زمانی که مصدق جبهه ملی را پایه گذاری کرد؛ کشور با دو مشکل رو برو بود. یکی نبود استقلال سیاسی به دلیل مسئله نفت و دیگری مسأله پارلمانتاریسم در ایران بود که آن هم به نفت مرتبط بود. چون شرکت نفت٬ نمایندگان مجلس و حتی روزنامه نگاران را می‌خرید و مجلس را با بزرگ مالکان تقسیم می کرد و به این طریق کنترل مجلس را در اختیار داشتند و قوانین را مطابق منافع خود تصویب می کردند. به این دلیل انتخابات آزاد و پارلمانتاریسم از زمان مشرطه به بعد دغدغه جبهه ملی بود. نسل اول جبهه ملی مثل خود مصدق در مبارزات مشروطه شرکت داشتند. اما متاسفانه استبداد فردی رضاخان و بعد محمدرضا پهلوی جلوی روند پارلمانتاریسم و انتخابات آزاد را گرفت. جبهه ملی طرفدار حق حاکمیت ملت است که در قانون اساسی مشروطه آمده‌است. اما دو جریان ارتجاعی سلطنت و مذهب به دنبال نفی این حق ملت بودند. اما فلسفه سیاسی جبهه ملی برمبنای حکومت قانون و استقرار حاکمیت ملی است.
ندیری: آیا جبهه ملی برنامه منسجم روشن و با جزئیات کامل برای ارائه به مردم در یک انتخابات آزاد و اداره کشور در صورت نیاز دارد؟
صدر: بله این برنامه‌ها در منشورهای جبهه ملی آمده‌است. جبهه ملی تنها سازمان اپوزیسیون است که در سه مقطع بحرانی در حکومت حضور داشته‌است؛ نخست در دوران نهضت ملی که حدود دوسال طول کشید و با کودتا کنار رفت بار دوم دوران بختیار بود که بعد از ۳۷ روز مجبور شد کنار برود و مرحله سوم دولت بازرگان بود که تصمیم داشت نگذارد استبداد مذهبی مستقر شود. ما تجربه سه برنامه دولتی در ایران را داریم و مردم هم ما را قضاوت می‌کنند. قضاوت مردم و طبقه متوسط ایران از ما این است که اعضاء جبهه ملی دزد نیستند٬ آدم کش نیستند و در دوران زمامداری آنها آزادی بیان و آزادی احزاب رعایت شده‌است. البته برنامه دقیق و با جزئیات دولت٬ بستگی به شرایط روز دارد اما اولویت ما مسائل محیط زیستی٬ صنعتی شدن کشور و تغییر وضعیت کشاورزی ایران است. در مورد مسائل سیاسی برنامه‌های سیاسی مانند برنامه دکتر مصدق و برنامه دولت دکتر بختیار مد نظر ماست.
ندیری: با توجه به یکپارچگی سرزمینی ایران و تشکیل نظام جمهوری پس از پیروزی انقلاب٬ چقدر از برنامه‌ها و اهداف شما در نظام جمهوری اسلامی محقق شده‌است؟
صدر: ما از زمان شاه علیه استبداد حکومت مبارزه می‌کردیم؛ در آن دوران علیرغم استبدادی که وجود داشت٬ آزادیهای فردی و اجتماعی در کشور رعایت می‌شد اما در جمهوری اسلامی نه تنها استبداد از بین نرفت؛ بلکه آزادیهای فردی و اجتماعی مانند آزادی پوشش و آزادی و امنیت افراد در حوزه خصوصی هم از بین رفت.
ندیری: در مورد استقلال سیاسی و یکپارچگی کشور که همیشه مورد تأکید جبهه ملی ایران بوده‌است چه ارزیابی از کارنامه جمهوری اسلامی دارید؟
صدر: برای ما مسئله استبداد خیلی مهم است. زمانی که شاه هم در سال ۱۳۴۰ رفراندوم انقلاب شاه و مردم را انجام داد و اکثریت مردم به آن رای مثبت دادند؛ اگرچه اصلاحات ارضی٬ تشکیل سپاهیان دانش و اینگونه اقادامات از نظر ما مثبت بود و برخی از آنها جزء برنامه‌های دولت دکتر مصدق و کنفدراسیون خارج از کشور بود اما رویکرد ما نسبت به این برنامه‌ها اصلاحات آری ولی دیکتاتوری نه بود. این سیاست ما درباره جمهوری اسلامی نیز ادامه دارد ما اصلاحات درجهت حاکمیت ملی را مثبت ارزیابی می کنیم ولی اگر این اصلاحات تحت چهارچوب یک دیکتاتوری صورت بگیرد با آن موافق نیستیم. تفاوت ما با اصلاح طلبان دولتی مانند خاتمی٬ روحانی و رفسنجانی و دیگران این است که از نظر ما در شرایط دیکتاتوری اصلاحات عملی نیست و حتی حفظ منافع ملی را هم ممکن نمی دانیم. این اصلاح طلبان ۳۴ سال است که ملت و خود را سر کار گذاشته‌اند و وعده‌هایی می‌دهند؛ اما این وعده‌ها عملی نشده‌است. ما به عنوان یک جریان سوم معتقدیم ابتدا باید انتخابات آزاد برگزار شود و مردم در مورد نوع حکومت تصمیم گیری کنند. ما تشنه قدرت نیستیم و بارها این موضوع را نشان داده‌ایم اما زمانی که احساس کنیم موجودیت کشور با بحران روبرو است وارد عمل خواهیم شد.
ندیری: در منشور جبهه ملی ایران هم به بیمه‌های درمانی و بیکاری و رفاه عمومی اشاره شده‌است و هم بر مالکیت خصوصی تأکید شده‌است. نظام اقتصادی مورد نظر جبهه ملی دقیقاً چیست؟
صدر: اگر برنامه‌های دولتهای بختیار و مصدق را ارزیابی کنید؛ کاملاً آشکار است که بختیار تمایلات سوسیال دموکراتیک دارد و به عدالت اجتماعی اهمیت می‌دهد و معتقد است که دولت باید اقشار ضعیف را مورد حمایت قراردهد؛ تا شانس مساوی برای فعالیت اجتماعی٬ تحصیلی و اقتصادی با دیگر اقشار جامعه پیدا کنند. ما به مالکیت خصوصی و بازار آزاد احترام میگذاریم اما معتقدیم که دولت باید مسائل اجتماعی و رفاهی مردم را نیز مورد توجه قرار دهد. مسأله را سخت نکنید. روشنفکران ایرانی خیلی دوست دارند که در مورد تئوریهای خود ساعت ها بحث کنند و تفاوت بین لیبرالیسم و اقتصاد دولتی و اقتصاد سوسیالیستی را موشکافی کنند و کسی هم مثل بنی صدر تئوری اقتصاد توحیدی را درست کند. اما مسأله خیلی ساده است. ایران مملکت ثروتمندی است و از نظر منابع انسانی و منابع زیرزمینی بسیار غنی است. دولت باید با کمک کار آفرینان که ریسک سرمایه گذاری را می‌پذیرند؛ اقتصاد کشور را جلو ببرد. دولت باید زیر بناهای اقتصادی کشور را آماده کند. پلها٬ جاده‌ها ٬ مدارس و دانشگاهها را بسازد. و به گسترش فرهنگ٬ تعلیم و تربیت و تأمین بیمه‌های اجتماعی به صورت رایگان بپردازد. من الان حدود ۲ دقیقه و نیم همه این موارد را توضیح دادم. تفاوت ما با دیگران این است که ما رهبران جبهه ملی در عمل این برنامه‌ها را پیاده کرده‌ایم و دیگران جلوی ما را گرفتند و مردم هم این موارد را می‌دانند.
ندیری: جبهه ملی در همه منشورها٬ بیانیه ها و اساسنامه‌اش بر یکپارچگی حاکمیت ملی تأکید کرده‌است. مسائل قومی در این میان چه جایگاهی دارد به عنوان مثال اگر یک استانی درخواست خود مختاری کند و جبهه ملی با رأی مردم به قدرت رسیده باشد در این مورد چه برخوردی خواهد کرد؟
خسروی: جبهه ملی هیچ مشکلی با ادیان٬ باورها٬ اقوام٬ زبان و فرهنگ‌های متفاوت ندارد و آنها را باعث افتخار ایران می‌داند که به غنای بیشتر آن می‌انجامد؛ اما دنیای امروز بیشتر به سمت وحدت اقوام و ملیتهای مختلف پیش می‌رود. کشورهای اروپایی بعد از این همه سال و جنگهای مختلف به این نتیجه رسیده‌اند که برای پیشرفت بیشتر باید مرزهای خود را بردارند. ایران چون کشوری بسیار غنی است. هر بخش آن نیرو و بازویی برای دیگر بخشهاست. اما این غنا باعث شده‌است که نیروهای خارجی برای رسیدن به اهداف خود بین اقوام مختلف تفرقه ایجاد کنند. این موضوع در تاریخ ایران سابقه دارد. اگر به گذشته برگردید بحرین و افغانستان هم بخشی از ایران بوده‌اند. وقتی کشورها تجزیه و کوچک می‌شوند تسلط بر آنها آسان‌تر می‌شود کسانی هم که امروز در ایران قدرت دارند چیزی از دشمن خارجی کم ندارند. سپاه همانند هیولائي ثروت کشور را چپاول می کند و در گوشه و کنار کشور فقر بیداد می‌کند. باید مردم نسبت به این موضوعات آگاهی پیدا کنند و هر کس حق تعیین سرنوشت خود را داشته باشد اما مسلماً وقتی که این مسائل برای هموطنانمان روشن شود؛ هیچ کس٬ هیچ موقع برای جدایی از کشور تلاش نخواهد کرد.
ندیری: لطفاً به صورت مشخص و ملموس بگوئید که اگر در یک شرایط دموکراتیک و در انتخابات آزاد اکثریت مردم یک استان رأی به جدائي از ایران بدهند واکنش شما به عنوان جبهه ملی چیست؟
صدر: تغییر قانون اساسی باید توسط مجلس مؤسسان انجام شود و اگر نمایندگان مجلس مؤسسان بصورت دموکراتیک انتخاب شده‌باشند و به جدایی بخشی از ایران رأی دادند و این تغییر وارد قانون اساسی شد؛ ما به خواست آنها احترام میگذاریم. اما معتقدیم که ایران قشنگ ترین٬ ثروتمند ترین جای منطقه است و درخشان ترین گذشته تاریخی و فرهنگی را دارد و به آنها توصیه می کنیم که در این مورد دوباره تأمل کنند؛ ولی جبهه ملی نه تانک٬ نه توپ و نه پاسدار دارد و ما مجبوریم بر اساس موازین دموکراتیک آن را بپذیریم اما مشکل امروز ایران دیکتاتوری است که همه کشور را تحت فشار قرار داده‌است. من احساس مردم این مناطق را درک می‌کنم؛ اما در این شرایط شعار تجزیه طلبی مشکل این مناطق را حل نخواهد کرد؛ برای حل مشکل باید همه اقوام در کنار یکدیگر دیکتاتوری را از بین ببرند.
ندیری: جبهه ملی ایران در خارج از کشور اعلام کرده‌است که با همه احزابی که به تمامیت ارضی ایران معتقد باشند اتحاد می کند. حزب سلطنت مشروطه بارها اعلام کرده که به تمامیت ارضی ایران معتقد است. آیا حاضرید با این حزب اتحاد داشته باشید؟
خسروی: هر کسی که به ایران احترام می‌گذارد و برای ایران ارزش قائل است می‌تواند در این ائتلاف شرکت کند.
صدر: آیا نیروهای طرفدار دموکراسی و ضد استبداد که موافق جدایی دین از سیاست هستند توانسته‌اند اعتماد مردم را جلب کنند؟ آیا وقتی سلطنت‌طلبان می‌گویند به دنبال دیکتاتوری نیستند مردم می‌توانند به آنها اعتماد کنند؟ چون ما در تاریخ دیده‌ایم که گروههای مختلف حتی قسم مذهبی خورده‌اند اما بعد به دیکتاتوری روی آورده‌اند. اگر چنین اعتمادی ایجاد شود می‌توان به اتحاد دست یافت. جبهه ملی ترکیبی از احزاب است و همه می توانند در آن حضور پیدا کنند و برای دستیابی به دمکراسی و تشکیل یک حکومت معتدل و معقول همکاری کنیم ما هم مثل سایر کشورها می‌توانیم عمل کنیم اما اشکال کار ما اینجاست که صادقانه عمل و رفتار نمی‌کنیم و اگر کسی مانند مصدق٬ بختیار٬ بازرگان٬ سنجابی یا امیر انتظام بخواهد صادقانه در راستای منافع ملی عمل کند با مصائب فراوانی روبرو می‌شود. هدف ما دستیابی به دموکراسی است و این امر هم یک شبه محقق نخواهد شد باید از روستاها آغاز کنیم و اگر ما هم به نتیجه نرسیم نسل بعدی ما مانند آقای خسروی این راه را ادامه خواهند داد.
ندیری: جبهه ملی ایران در خارج از کشور مخالف شرکت در انتخابات بود؛ الان بعد از گذشت بیش از سه ماه از انتخابات و تحولات اخیر در مورد پرونده هسته ای ایران چه ارزیابی از عملکرد خود در انتخابات دارید و شرایط را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
صدر: جبهه ملی مخالف شرکت مردم در انتخابات نبود بلکه اعلام کرد که در این انتخابات شرکت نمی‌کند. در مورد حکومت فعلی٬ ما همان شعار جبهه ملی سال ۴۰ را مطرح می‌کنیم: اصلاحات آری دیکتاتوری نه٬ ما از اصلاحات و رفع تهدیدات نظامی و تحریمها و بهبود وضع اقتصادی حمایت می‌کنیم و از کسانی که این برنامه را پیش می‌برند؛ پشتیبانی می کنیم. اما در کنار آن مرتب تاکید می کنیم که اصلاحات آری٬ دیکتاتوری نه٬ تفاوت ما با اصلاح طلبان داخل کشور این است که آنها طرفدار نظام حکومتی جمهوری اسلامی و قانون اساسی آن هستند و به نظر ما در دراز مدت این اصلاحات و قانون اساسی جمهوری اسلامی با یکدیگر در تضاد قرار خواهند گرفت.
خسروی: همونطور که آقای صدر گفتند جبهه ملی به مردم نگفت که در انتخابات شرکت کنند یا خیر؟ مردم ما به سطحی از دانش و تحلیل سیاسی رسیده‌اند که خود تشخیص می‌دهند چگونه عمل کنند و از تغییرات حتی کوچک هم استقبال می‌کنند اما جبهه ملی حق دارد که وقتی اجازه حتی برگزاری یک جلسه در ایران را ندارد از نظر سازمانی اعلام کند که در انتخابات شرکت نمی‌کند. امیدوارم که حکومت با توجه به نتایج انتخابات کوتاه بیاید و مردم هم وعده‌های حکومت را پیگیری کنند و اگر حکومت به وعده های خود عمل کند به نظرم جای امیدواری وجود دارد و من امیدوارم که اوضاع به سمت بهتر شدن حرکت کند.
ندیری: موضع جبهه ملی ایران در خارج از کشور درباره مسئله هسته‌ای ایران چیست؟
صدر: مسئله هسته‌ای بهانه سیاسی برای ادامه اختناق حکومت ولایت فقیه واسلام است تا به حال بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار در این مورد هزینه شده‌است و چهره ایران و ایرانیان در جامعه بین‌المللی به شدت صدمه دیده‌است و کشور با تهدید نظامی نیز روبرو شده است اما تا به حال یک کیلو وات برق هم از این طریق تولید نشده‌است. این برنامه از نظر سیاسی٬ اقتصادی و صنعتی مقرون به صرفه نیست.
ندیری: فرشاد پرسیده چرا جبهه ملی در خارج از کشور این همه شاخه دارد و این انشعابات برای چیست؟
صدر: انشعاب انجام نشده‌است و در جبهه ملی اصلاً انشعاب معنی ندارد.
ندیری: اما در پاره‌ای موارد مانند حزب ایران در گذشته انشعاباتی رخ داده‌است.
صدر: بله اما حزب ایران جبهه ملی نیست. در احزابی مثل حزب ایران که برنامه مشخصی دارند ممکن است بر سر برنامه ها اختلاف نظر ایجاد شود و نهایتاً به انشعاب منجر شود اما جبهه ملی ترکیبی از این احزاب و گروههای مختلف است و از نظر فکری و عقیدتی در آن آزادی وجود دارد. این آزادی تنها مشروط به منافع ملی٬ حاکمیت ملی و حاکمیت ارضی است. ورود و خروج احزاب به جبهه ملی طبیعی است و اگر عده‌ای تمایل دارند جبهه ملی تبدیل به چیزی شبیه حزب رستاخیز شود. از نظر ما پذیرفتنی نیست. ما این اشتباه را مرتکب نمی‌شویم. یه نفر قبل از ما اینکار را انجام داد و چوبش را هم خورد. ما ترکیبی از یک ائتلاف وسیع ملی هستیم که فعالیت سیاسی واقعی انجام می‌دهیم و فعالیت ما به فعالیتهای فیس بوکی و از پشت کامپیوتر منحصر نمی‌شود.
ندیری: یکی از کاربران پرسیده‌است که چطور می‌شود به عضویت جبهه ملی در آمد؟
صدر: آدرسهای اینترنتی ما در دسترس است و اگر دوستانی تمایل به همکاری داشته باشند از این طریق می‌توانند با ما ارتباط برقرار کنند و پس از پذیرش شرایط اساسنامه جبهه ملی و پاسخ به برخی سؤالات مشخص و تحقیقاتی که برای پیشگیری از رسوخ در جبهه ملی انجام می‌شود؛ فرد به عضویت جبهه ملی در می‌آید.
خسروی: جبهه ملی دو سایت دارد که سایت ملیون نقطه اورگ سایت خبری است؛ اما در سایت ایران آزاد مواضع و اساس نامه‌های جبهه ملی قرار دارد و عملکرد جبهه ملی هم قابل بررسی است و ما از عضویت افراد جدید استقبال می‌کنیم. درب جبهه ملی به روی همه بازاست و افراد می‌توانند پس از بررسی مواضع و عملکرد ما و حتی شرکت در کنگره‌ها و آشنایی بیشتر٬ به عضویت جبهه ملی در آیند.
ندیری: کابر الاهواز نوشته که جبهه ملی و حزب پان ایرانیزم همیشه درباره ملیتهای ایرانی موضع فاشیستی داشته‌اند و در زمان سرکوب اعراب و کردها و ترکها در کنار جمهوری اسلامی ایستاده‌اند و یا سکوت کرده‌اند. نظر شما در این مورد چیست؟
صدر: ایشان در این مورد اشتباه می‌کنند. به نظر می‌رسد این کاربر کرد باشد. در این صورت باید توجه داشته باشند که سنجابی اهل کرمانشاه و کرد بود. فروهرو یکی از صمیمی ترین و نزدیک ترین افراد به قاسملو بود و حکومت بازرگان تلاش بسیاری برای جلوگیری از کشتارهای خلخالی در ابتدای انقلاب و جنگ در کردستان انجام داد. اکنون هم در بین اعضاء جبهه ملی کردهای زیادی حضور دارند مانند مهرآسا که اهل سنندج است. کسی که این سؤال را مطرح کرده معنی فاشیسم را نمی‌داند؟ آیا بختیار که با فاشیسم هیتلری مبارزه کرده‌است می تواند در یک جریان فاشیستی حضور داشته باشد؟ باید کلمات را درست بکار ببریم هر کلمه بار معنایی خاصی دارد. از سوی دیگر ما باید به دنبال حل مشکل باشیم با الم شنگه و غوغاسالاری مشکلات خوزستان٬ بلوچستان و کردستان حل نخواهد شد. ما باید به طور مشترک و با همکاری یکدیگر این مشکلات را حل کنیم. ما از هر پیشنهادی که به حل این مشکل کمک کند استقبال می‌کنیم. اما وقتی که بنا بر غوغا سالاری و متهم کردن سایرین به فاشیسم باشد ممکن است عده‌ای هم شما را متهم کنند که از کشورهای خارجی پول می‌گیرید که این تبلیغات را راه بیندازید. البته ما با همه این اتهام زنی‌ها مخالفیم و معتقدیم باید به دنبال حل مشکل بود و با خود و مردم صادق باشیم کردستان آزاد و مستقل در سنت فکری خاورمیانه و وضعیت کنونی ممکن نیست.
ندیری: رسول به حالت طنز پرسیده که قضیه توبیخ پیمان عارف چه بود مگر ابراز نظر در مورد افراد و احزاب دیگر آزاد نیست؟
خسروی: کاربر الاهواز باید توجه داشته باشند که ما یک ملت بیشتر نداریم و آن هم ملت ایران است. به کاربردن کلمه ملتها یک اظهار نظر فاشیستی است و اگر به عمق قضیه نگاه کنیم تجزیه طلب بودن و جدا کردن خود از بقیه مردم محروم٬ خودخواهی است و به فاشیسم منجر می‌شود. در مورد پیمان عارف هم چون موضوع به جبهه ملی داخل کشور مربوط می‌شود ما اظهار نظر نمی‌کنیم.
ندیری: ایمان پرسیده است که رابطه جبهه ملی با حزب پان ایرانیسم چیست و چرا گاهی دشمن هستند و گاهی وقتها اظهار دوستی می‌کنند؟
صدر: حزب پان ایرانیسم در زمان شاه تنها جریانی بود که حق فعالیت سیاسی برای خودش قائل بود و پس از جدایی بحرین هم تجمعات اعتراضی راه انداخت. علامت آنها هم شبیه نشان فاشیستها است و به دنبال به دست آوردن دوباره ۱۷ شهر قفقاز هستند و نقشه‌های عجیب و غریبی از ایران زمان هخامنشی به دیوار می‌چسپانند. این حزب یک جریان افراطی راست است که جبهه ملی نمی‌تواند با آن در یک ائتلاف حضور داشته باشد. البته ما با همه گروهها٬ حتی گروههای افراطی چپ و راست حاضریم بحث و گفتگو و مراوده داشته باشیم؛ زیرا همه ایرانی هستیم و ما برای همه ایرانی‌ها احترام قائلیم. حتی برای عقاید تجزیه‌طلبها هم احترام قائلیم. اما موضوع ائتلاف سیاسی و مبارزه مشترک نیاز به پیش‌زمینه‌های مشترک و همسویی نظرات دارد و ما باید تصمیم بگیریم که با چه کسانی وارد ائتلاف بشویم و تا زمانی که حزب پان ایرانیست این مواضع را دارد ما حاضر به فعالیت مشترک سیاسی و ائتلاف با آن نیستیم.
ندیری: در پایان اگر نکته‌ای دارید بفرمائید
خسروی: تمام ایرانیان با هر عقیده ای پاره تن ما هستند و ما به آنها احترام میگذاریم و اگر دلشان برای ایران می‌تپد قدمشان روی چشم٬ ما دست آنها را به گرمی برای همکاری می‌فشاریم و امید ما به مردم ایران و جوانهای کشور است. از آنها می‌خواهیم که بیشتر به فکر خود و کشور و فرهنگ غنی ایران باشند و از حکومت بخواهند که به وعده‌های خود عمل کند و امیدوارم که آینده بهتری داشته باشیم.
صدر: من در ۲۲ سالگی وارد جبهه ملی شدم و اکنون ۴۴ سال است که در این جبهه مبارزه می‌کنم و دوست دارم به عنوان وصیت این را بگویم که مهم نیست نتیجه این مبارزه در زمان حیات من آشکار شود یا خیر٬ بلکه مهم این است که مثل دو ماراتون بتوانیم این چوب مبارزه را تحویل نسل بعد از خود بدهیم.